بعد از تولد نوزاد چه باید کرد

آنچه درس ساعت اول زندگي مي گذرد بر بقاء و رشد كودك و رابطه آينده والدين با فرزند بسيار اثرگذاراست. براي ارتقاء سلامت مادر و نوزاد و هم چنين ايجاد و تحكيم دلبستگي مادرانه در نوزادان با وضعيت تثبيت شده؛ برقراري تماس پوست به پوست و تلاقي نگاه به محض تولد و فراهم كردن امكان شروع تغذيه با شير مادر طي يك ساعت اول عمر، بسيار مؤثر است. اين اقدام نه تنها در تسريع روند رشد جسمي و تكاملي نوزاد، بلكه در بقيه سنين نيز نقش بسزايي دارد. از طرفي تغذيه با شير مادر طي ساعت اول زندگي سبب پيشگيري از 22 موارد مرگ و مير نوزادان مي گردد.

معمولاً پيوند عاطفي ( BONDING ) نسبت به نوزاد، براي والدين ازدوره بارداري آغازشده و بعد از چند ماه انتظار با اولين تلاقي نگاه و تماس مستقيم با نوزاد؛ قوي تر مي شود. پيوند عاطفي ممكن است در بدو تولد و با ديدن نوزاد ظاهر شده و يا به مرور زمان و بعد از انس بيشتر با شيرخوار ايجاد شود. هرچه پيوند عاطفي با نوزاد زودتر و قوي تر شكل بگيرد، مراقبت از نوزاد دل پذيرتر و مطلوب تر مي شود. به علاوه شيردهي و مادري كردن و تربيت فرزند با موفقيت بيشتري توأم مي گردد و احتمال سوء رفتار با كودك كاهش مي يابد. نهايتاً اقدامات فوق، روند ارتقاء تكامل كودك را تسريع نموده و استعدادهاي بالقوه او را شكوفا مي كند.
يكي از مهم ترين عوامل در ايجاد اين پيوند عاطفي مشاهده و شناخت واكنش هاي نوزاد است. در جهت تحكيم هرچه سريع تر اين پيوند عاطفي در معدود نوزادان بيماري كه الزاماً از بدو تولد از مادر خود جدا شده اند نيز بايستي تمهيدات لازم انديشيده شود؛ تا پس از تثبيت شدن، هر چه سريع تر تماس پوست به پوست و تلاقي نگاه با والدين برقرار شده و تغذيه با شير مادر و هم اتاقي مادر و نوزاد نيز شروع شود.

. اقداماتي كه بايد قبل از مرحله زايمان انجام گيرد:

1.1 در دوران بارداري، اهميت و چگونگي شروع تغذيه با شير مادر در ساعت اول زندگي به مادر آموزش داده شود
1.2 دستورالعمل «شروع تغذيه با شير مادر در ساعت اول زندگي » به پرسنل اتاق عمل و اتاق زايمان، قبل و حين خدمت آموزش داده شود.
1.3 جهت تسهيل در امر تغذيه با شير مادر در ساعت اول عمر، مادر در هنگام زايمان، از لباس جلو باز استفاده نمايد.
1.4 جهت حفظ بوي ترشحات غدد اطراف نوك پستان كه جلب كننده نوزاد به طرف پستان است، از شستشوي پستان در اطاق زايمان و قبل از اولين تغذيه پستاني اجتناب شود.
1.5 بهترين و سالم ترين روش زايمان كه به حفظ سلامت مادر و نوزاد و تغذيه از پستان و توان مراقبتي مادر كمك كند انتخاب شده و به مادر آموزش داده شود.
1.6 در صورت نياز به استفاده از مسكن يا بيهوشي از كم عارضه و كم خطرترين آنها از نظر سلامت مادر و نوزاد و نيز از نظر تداخل با تغذيه با شير مادر و مراقبت مادر از نوزاد استفاده شود.

2 . بايدها و نبايدهاي حين و بعد از تولد نوزاد:

2.1 در شرایطی که زايمان طبيعي انجام می شود:

2.1.1 مادر در اطاق زايمان براساس آخرين دستورالعمل ها از آزادي عمل كافي جهت برخورداري از امكان تحرك، خوردن، آشاميدن، حفظ محرميت و داشتن همراه آموزش ديده بهره مند باشد.
2.1.2 دماي اتاق زايمان 28 - 25 درجه سانتيگراد و بدون كوران باشد.
2.1.3 محيط اطراف مادر آرام بوده، پر سر و صدا و شلوغ نباشد.
2.1.4 نور اتاق ملايم باشد و هيچ نوري مانع تماس چشم با چشم مادر و نوزاد نشود.
2.1.5 مادر در وضعيتي راحت قرار گرفته و از آرامش برخوردار باشد و در صورت امكان زير سر مادر بالش قرار گيرد تا مادر بتواند با نوزاد تماس چشمي برقرار كرده، ناظر حركات نوزاد و توانائي هاي او باشد. لازم به ذكر است كه فاصله كانوني ديد نوزاد 19 سانتي متر است و لذا با قرار گرفتن در اين فاصله، قادر به مشاهده صورت مادرمي باشد.
2.1.6 حتي الامكان از اقدامات تهاجمي چون اپيزياتومي، به كار بردن فورسپس و واكيوم خودداري شود. درصورت انجام اپي زياتومي و نياز به ترميم پرينه، همزمان با ترميم آن از برقراري تماس پوست به پوست مادر و نوزاد و تلاقي نگاه آن دو و تغذيه با شير مادر اطمينان حاصل شود.
2.1.7 در شرايط طبيعي كه نوزاد به خوبي گريه كرده و نفس مي كشد معمولاً به طور روتين نيازي به ساكشن دهان و بيني وجود ندارد.
2.1.8 بلافاصله پس از خروج نوزاد از رحم، ضمن خشك كردن نوزاد، سلامت وي سريعاً ارزيابي شده و نياز به احياء بررسي گردد و چنانچه سالم است )آلوده نبودن به مايع مكونيوم، خوب گريه كردن، حركت خودبخود، نارس نبودن( روي شكم يا سينه مادر قرار گرفته، خشك كردن ادامه يابد و در غير اين صورت جهت اجراي عمليات احياء نوزاد زير دستگاه وارمر )گرمازاي تابشي( قرار گيرد.
2.1.9 خشك كردن نوزاد با پارچه گرم و خشك، بلافاصله بعد از تولد شروع شده و از سر به طرف تنه و اندام ها به استثناي دست ها (از مچ به پائين) و بدون صدمه به ورنيكس انجام شود.
2.1.10 از عبور دادن لوله از دهان و بيني نوزاد به منظور تخليه محتويات معده، بدون انديكاسيون علمي اجتناب شود.
2.1.11 براي حفظ گرماي بدن مادر و نوزاد و ادامه تماس پوستي آنان، مادر و نوزاد با پوششي گرم و تميز پوشانيده شوند.
2.1.12 بند ناف چند ثانيه پس از آهسته شدن ضربان آن طبق دستورالعمل ها، با رعايت استريليته قطع شود.
2.1.13 در تمام طول مدت تماس، به سلامت نوزاد، دماي بدنش و اطمينان از عدم سقوط وي توجه نموده، علائم حياتي
مادر هر 15 دقيقه يكبار كنترل شود.

2.1.14 امكان برقراري تماس چشمي مادر و نوزاد و تماس گونه به گونه، و بوسيدن نوزاد توسط مادر و زمزمه و نجواي محبت آميز و مقدس مادر در گوش نوزاد فراهم شود.
2.1.15 نوزاد عريان باشد به نحوي كه بر روي سينه مادر و بين پستان هاي او قرار گرفته و چشمان نوزاد در سطح نوك پستان هاي مادر قرار داشته باشد.
2.1.16 در صورت لزوم به نوزاد كمك شود تا پستان را يافته و با استفاده از رفلكس جستجو، نوك پستان را همراه با هاله به دهان ببرد و اولين تغذيه بدون هيچ اجباري انجام شود.
2.1.17 براي شروع مطلوب زندگي، اولين تغذيه از پستان مادر، برقراري روابط نوزاد و مادر و تداوم تماس آنان از اقداماتي چون تزريق ويتامين K و واكسن، گرفتن اثر كف پا، توزين و ساير اقدامات غير فوري تا يك ساعت خودداري شود.
2.1.18 استحمام نوزاد در 6 ساعت و ترجيحاً در 24 ساعت اول زندگي انجام نشود.
2.1.19 چنانچه عليرغم تماس يك ساعته نوزاد نتواند پستان را يافته و بگيرد، به او كمك شود تا پستان را گرفته و به دهان ببرد.
2.1.20 تا زماني كه اولين تغذيه از پستان مادر صورت نگرفته است، مادر از ليبر خارج نشود.
2.1.21 در صورت امكان، پدر نوزاد يا بستگان مؤنث درجه يك او در اين مراقبت عاطفي شركت داده شوند.
2.1.22 اقدامات لازم جهت حفظ تعادل ذخائر آب و انرژي نوزاد انجام گردد )به تبصره های شماره 1 و 2 مراجعه شود(.
2.1.23 از اقدامات و عملیاتی که روند شیر خوردن نوزاد را مختل میک ند، باید پرهیز نمود )تبصره 3(.

 2.2 . در شرايطي كه انديكاسيون سزارين وجود دارد:

2.2.1 . در صورتی که بی حسی ناحیه ای انجام شده باشد )استفاده از بی حسی ناحیه ای ارجح است(
2.2.1.1 در جهت عملي نمودن اين دستورالعمل، حضور پرسنل آموزش ديده و آگاه )ماما( ضروري است.
2.2.1.2 چنانچه از بي حسي ناحيه اي )اسپينال يا اپي دورال( استفاده مي شود براي حفظ سلامت مادر و نوزاد و برقراري روابط عاطفي آنان، اقداماتي مشابه آنچه در مورد زايمان طبيعي ذكر شد، صورت گيرد.
2.2.1.3 چنانچه مادر و نوزاد از وضعيت پايداري برخوردارند، پس از قطع بندناف، نوزاد به مادر نشان داده شده، تماس گونه به گونه و چشم در چشم مادر و نوزاد فراهم شود.
2.2.1.4 نوزاد از طرف سر مادر يعني از سمت متخصص هوشبري و ضمن ادامه عمل جراحي، در تماس پوست به پوست با مادر به نحوي نگه داشته و كمك شود كه بتواند از پستان مادر تغذيه كند.

2.2.2 . در صورتي كه بيهوشي عمومي انجام شده باشد:

2.2.2.1 وقتي كه مادر در محل( RECOVERY )، توانايي پاسخ گويي را پيدا مي كند، اگرچه خواب آلود باشد؛ اولين تماس نوزاد با مادر توسط پرسنل آگاه حاصل شود.
2.2.2.2 تا زماني كه تماس پوست با پوست مادر و نوزاد برقرار نشده، نوزاد به بخش نوزادان منتقل نشود و در اين مدت در شرايط مناسب از وي مراقبت شود.
2.2.2.3 تا زماني كه مادر از اتاق عمل خارج نشده، نوزاد با پارچه گرم، نرم و خشكي پيچيده شود تا به محض ورود مادر به بخش، تماس پوست به پوست مجدد با وي برقرار شده و در صورت آمادگي مادر و نوزاد ظرف مدت يك ساعت، تغذيه مستقيم از پستان مادر شروع شود.
2.2.2.4 چنانچه تماس پوست با پوست مادر و نوزاد امكان پذير نباشد؛ تا زماني كه مادر از اتاق عمل خارج شود، پدر يا يكي از بستگان مؤنث درجه يك جهت گرم نگهداشتن نوزاد و آرامش بخشيدن به وي، زير نظر پرسنل بخش، او را در آغوش بگيرند.